„

Rola lucerny w żywieniu bydła mlecznego. - Dr Zbigniew Lach Główny Hodowca Ośrodka Hodowli Zarodowej Osięciny.

Wśród pasz objętościowych stosowanych w żywieniu bydła mlecznego istotną rolę odgrywa lucerna.

Skarmiana jest sezonowo jako zielonka oraz całorocznie jako siano, kiszonka ze świeżych roślin i kiszonka z roślin przewiędniętych.

Bilans dawki dla krowy mlecznej oparty jest o wiele elementów. Dwa jej  filary to białko i energia. O ile największą trudność sprawia pokrycie potrzeb energetycznych, o tyle najbardziej kosztotwórcze jest pokrycie potrzeb białkowych.

Wobec powyższego lucerna jako bogata w białko pasza objętościowa nie może być lekceważona podczas  rozważań ekonomicznych.

Kolejnym parametrem opisujących dawkę– ważnych z punktu widzenia zdrowia -  jest jej struktura fizyczna.

W naszym kraju dominującą paszą objętościową jest kiszonka z kukurydzy, która nie zapewnia właściwej postaci fizycznej diety. Lucerna jest świetną propozycją paszy poprawiającej strukturalność diety.

 Jej udział w dawce stwarza szansę na lepsze ślinienie się krów i efektywniejsze przeżuwanie. Z hektara plantacji lucerny jesteśmy w stanie zebrać  8-10 ton suchej masy plonu. Oznacza to, że pozyskujemy 

 1.6 – 2.0 tony czystego białka. To ilość porównywalna nawet  z pięcioma tonami poekstrakcyjnej śruty rzepakowej! Zawartość białka ogólnego w paszach z lucerny mieści się w szerokim zakresie: od  12

do 24% w kg suchej masy. Z reguły  wartości te oscylują wokół  18 -21%. Różne zawartości białka ogólnego wynikają z wielu czynników. Pomijając aspekty odmianowe, atmosferyczne i agrotechniczne, dominującym czynnikiem jest faza wegetacji w chwili cięcia roślin. Wraz z opóźnianiem momentu cięcia,

w całej roślinie lucerny zachodzą niekorzystne zmiany. Zmienia się proporcja łodygi do liści na niekorzyść tych drugich- a to właśnie w liściach i pąkach jest więcej białka w stosunku do łodyg. Zwiększa się także ilość włókna i  stopień zdrewnienia rośliny. W fazie pączkowania poziom włókna wynosi średnio 18 - 20%

w s.m. Potem wzrasta nawet do 30% - 32%. Lucerna to także stosunkowo niski poziom włókna ADF ( decyduje o strawności rośliny) i NDF (decydujeo pobraniu paszy). Podobnie jak w przypadku włókna surowego, poziom  zarówno ADFu  i NDFu  wraz z trwaniem wegetacji wzrasta. Opóźnienie momentu cięcia lucerny  zwiększa ilość zebranej masy jednak obniża poziom białka i strawność  paszy. Zatem wcześniejsze cięcie lucerny

to lepsza wartość paszy. Lucerna to także źródło makro i mikroelementów bilansowanych w dawkach pokarmowych: Ca, Mg, K, Mn, Se czy Zn to tylko niektóre z nich. Krowa wysokowydajna, produkująca

45 – 50 kg mleka pobiera dziennie około 28 - 29 kg suchej masy pasz. Z tej ilości minimum 50% powinno pochodzić z pasz objętościowych. Przy dobrej ich jakości,  wartość ta może wzrosnąć do 60%,

co jest korzystne z punktu widzenia funkcjonowania żwacza.

Z puli pasz objętościowych kiszonka z kukurydzy stanowi zwykle 60 – 75%. Pozostałą część tej puli może stanowić lucerna.

Przykład dawki dla krowy wieloródki, o masie ciała 720 kg, produkującej 48 kg mleka (w kg s.m.) :

Dieta ta zawiera 16,6 % białka ogólnego (z tego 38,4% jako białko bypass), 30% NDFu, 25,6 % peNDFu, 27,8 % skrobi.

Lucerna ma także kilka cech, z powodu których nie może być skarmiana w ilościach nieograniczonych.

Po pierwsze, jej białko jest białkiem bardzo szybko ulegającym rozkładowi w żwaczu, co komplikuje pokrycie potrzeb na białko trawione w jelicie cienkim. Jednocześnie może być powodem zbyt wysokiego poziomu mocznika w krwioobiegu. Po drugie, stosunkowo wysoka zawartość potasu w lucernie ogranicza jej stosowanie w okresie zasuszenia, zwłaszcza w ostatnich trzech tygodniach. Potas, a własciwie jego nadmiar, jest przyczyną zalegań poporodowych. Po trzecie, występujące w lucernie fito estrogeny mogą być powodem problemów w rozrodzie. Dotyczy to zwłaszcza  lucern zbieranych w bardzo późnym stadium wegetacji.

Pomimo tych trzech „kłopotów” lucerna winna być obecna w dietach dla krów, zw względu na jej korzystny wpływ na proces trawienia w przewodzie pokarmowym przeżuwacza. Kalkulacja dawek w oparciu

o wartości wynikające z analizy laboratoryjnej lucerny, a nie o wartości tabelaryczne, daje pewność pełnego wykorzystania potencjału tej rośliny - zarówno z ekonomicznego jak fizjologicznego i punktu widzenia.